تعارض و انواع تعارضات سازمانی

 درگذشته وجود تعارض را در سازمان مخرب می پنداشتند (دیدگاه سنتی تعارض) به عبارت دیگر اعتقاد داشتند که باید از تعارض اجتناب شود. اما امروزه نظریه تعارض حول دیدگاهی است که آن را دیدگاه تعامل می نامند. بر اساس این دیدگاه تعارض نیروی مثبت است و موجب بهبود عملکرد گروه و سازمان می شود.

با پذیرش دیدگاه تعامل درباره تعارض دیگر نمی توان گفت که آیا تعارض خوب یا بد است. بلکه به نوع تعارض بستگی دارد. یعنی اینکه آیا تعارض سازنده است یا مخرب.

تعارض چیست؟

·         تعارض در وضعیت های اجتماعی رخ می دهد که دو طرف درگیر در یک مسئله ماهوی باشند یا مخالت های عاطفی بین آنها ایجاد اصطکاک نماید.

·         یک طرف یا یک گروه متوجه می شود موضوعات مورد توجهش متغیر با طرف دیگر است یا از طرف وی منع می شود.

با توجه به تعاریف مطروحه تعارض می تواند عاطفی (بر مبنای احساسات شخصی) یا ماهوی (بر اساس هدف های کاری) باشد. و یا اینکه فرد در راه رسیدن به هدف خود با مانعی روبرو شود.

عوامل ایجاد کننده تعرض:

·         وجود افرادی با شخصیت های یا سیستم ها ارزشی نا سازگار؛

·         مرزهای شغلی نامشخص یا هم پوشانی شغلی؛

·         رقابت در راستای دستیابی به منابع محدود؛

·         رقابت میان گروه‌ها/واحدها؛

·         ارتباط نامناسب؛

·         وظایف وابسته به هم (مانند این که فرد نتواند وظایف خود را تکمیل کند تا زمانی که افراد دیگر کارشان را انجام دهند)؛

·         پیچیدگی سازمان ( با افزایش تعداد سطوح سلسله مراتبی و اقدامات تخصصی، تعارض نیز رو به افزایش است)؛

·         سیاست ها و قوانین مبهم یا غیر قابل قبول؛

·         انتظارات برآورده نشده؛

·         تعارضات برطرف نشده یا سرکوب شده.

تعارضات موجود در سازمان:

·         تعارض ماهوی:  تعارض ماهوی با عدم توافق بنیادی درباره مقاصد یا هدفهایی که دنبال می شوند و وسایل دست یابی به آنها سروکار دارد.

·         تعارض عاطفی: تعارض عاطفی با مشکلات میان فردی که درباره احساس خشم، عدم اعتماد، نفرت، تنفر، ترس، انزجار، و نیز آنها در ارتباط است.

·         تعارض سازنده یا عملکردی: تعارضی است که از هدفهای گروه و سازمان حمایت می کند و عملکردش را بهبود می دهد.

·         تعرض مخرب:  یا تعارض غیر عملکردی، تعارضی است که عملکرد گروه را تحلیل می برد.

زمانی که تعارض در حد متوسط باشد می تواند باعث خلاقیت و افزایش عملکرد شود. لکن وقتی که کم یا زیاد باشد به عملکرد صدمه وارد می سازد.

دو رویه تعارض: تعرض سازنده و مخرب

 مدیران باید برای برخورد با انواع وضعیت های تعارض که بطور معمول در محیط کار رخ میدهند، آماده باشند. با این اوصاف تعارض دارای پیامدهای مطلوبی می باشد.

پیامدهای مطلوب تعارض:

1.     موافقت: اما به چه قیمتی؟ توافقهای عادلانه و منصفانه مد نظر ما هستند. توافقی که باعث شود یک گروه یا یکی از طرفین احساس کند مورد سوء استفاده قرار گرفته یا شکست خورده است، ایجاد تعارض  می باشد.

2.     روابط قوی تر: توافقهای مناسب طرفهای متعارض را قادر به ایجاد پلهای حسن نیت و اعتماد برای استفاده در آینده می کند. بعلاوه، طرفهای متعارض که به یکدیگر اعتماد دارند، بیش تر مایل هستند که نتایج مذاکراتشان محفوظ باقی بماند.

3.     یادگیری: تعارض کاردی یا سازنده می تواند باعث بهبود خودآگاهی و حل خلاقانه مسائل شود.   

منابع : 

ایرانژاد پاریزی، مهدی.(1387). مدیریت رفتار سازمانی(در عصر جهانی شدن). تهران: نشر مدیران.

کریتنر،رابرت. کینیکی،آنجلو.(1386). مدیریت رفتار سازمانی. ترجمه علی اکبر فرهنگی و حسین صفرزاده. چاپ دوم. تهران:انتشارات پیام پویا.

رابینز، استیفن.(1378).رفتار سازمانی. ترجمه علی پارساییان و محمد اعرابی. جلد دوم. چاپ یازدهم. تهران: انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی.

اصطلاحات کلیدی رهبری

1.      رهبری                         (Leadership)

نفوذ در کارکنان جهت پیگیری داوطلبانه اهداف سازمانی.

2.      خصوصیت رهبر            (Leader Trait)

ویژگی‌های شخصی که باعث تمایز رهبران از پیروان می شود.

3.      رهبر ممتاز                    (Super Leadership)

شخصی که دیگران را ترغیب به هدایت خودشان می کند.

4.      رهبری خدمتگذار           (Servant- Leadership)

این نوع رهبری بیش تر، سعی دارد به دیگران خدمت کند تا خود.

5.       رهبری کاریزماتیک         (Charismatic Leadership)

کارکنان به جای دنبال کردن منافع شخصی به پیگیری اهداف سازمانی تشویق می شوند.

ایجاد اشتیاق در دیگران، ایمان، وفاداری، افتخار، و اعتماد به خودشان از طریق قدرت توجه به خود و توسل به عاطفه.

6.      رهبری دستوری           (Directive Leadership)

به زیردستان آنچه که برای انجام دادن وظایف لازم است گفته می‌شود و زمانی بکار می رود که وظیفه دارای بی ساختاری و پیچیدگی باشد.

7.      رهبری حمایتی            (Supportive Leadership)

رهبر نیازهای زیردستان را مد نظر قرار می دهد، و به رفاه اجتماعی آنان توجه می کند و سعی می کند یک محیط کاری دوستانه ایجاد کند.

8.      رهبری تحولی          (Transformational Leadership)

توانایی الهام بخشی و انگیزش در پیروان به منظور دست یابی به نیازهایی بیش از آنچه برنامه‌ریزی شده است و برای پاداش‌های درونی است.

9.      رهبری تبادلی-مراوده ای(Transactional Leadership)

بر تعاملات میان فردی  بین کارکنان و مدیران متمرکز است. پیروان چه می خواهند یا ترجیح می دهند و به آنها کمک می کند تا به آن سطح از عملکرد که منتج به پاداش می شود و برای شان ارضاء کننده است، دست یابند.

10.  قدرت رهبر                     (Leader Power)

قدرت یا نفوذی که یک رهبر می تواند بر متغییرهایی چون عزل و نصب کارکنان، مقررات انضباطی، ارتقاء و افزایش حقوق آنان اعمال کند.

11.  تئوری مرد بزرگ             (Great Man Theory)

طبق این نظریه، ظرفیت رهبری امری ذاتی است- رهبران بزرگ زاده می شوند، ساخته نمی شوند.

12.  تئوری ناخوشایندترین همکار (Least Preferred Co-Worker(LPC)Theory)

در این توری رهبران از پرسشنامه ای استفاده می کنند ک ه از طریق آن تفکر یک شخص را با آنهای که کار می کردند را شناسایی می کند تا بدانند که آیا کمترین تمایل را برای کارکردن با آن را دوباره دارند.

13.  تئوری تبادل نظر رهبر با اعضاء (Leader-Member Exchange(LMX) Theory)

در این تئوری چنین استدلال می شود که رهبر در اثر فشار‌های زمانه می کوشد تا با گروه کوچکی از زیردستان(گروه خودمانی یا غیررسمی) یک رابطه ویژه برقرار کند. که جابجایی و غیبت در این گروه کم و رضایت در حد بالایی است.

14.  تئوری اسنادی رهبری   (Attribution Theory of Leadership)

از دیدگاه رهبری، تئوری اسنادی بیانگر این مطلب است که رهبری تنها چیزی است که مردم آن را به افراد نسبت می دهد.

15.  تئوری‌های موقعیتی      (Situational Theories)

این نظریه ها، بیان می‌دارند که سبک‌های رهبر باید با شرایط موجود هماهنگ باشد.

16.  تئوری مسیر-هدف         (Path-Goal Theory)

پایه و اساس این تئوری بر این قرار گرفته که وظیفه رهبر این است که پیروان و زیردستان خود را در جهت تأمین هدف‌ها یاری می‌دهد. رهبران راه را برای پیروان خود روشن و مشخص می کند و مسیر هدف‌ها را به آنها نشان می دهد.

17.  تصمیم گیری مشورتی  (Participating Decision Making)

رهبران و پیروان او در تصمیم گیری مشارکت می کنند، ایفای نقش رهبر آسان و یک سیستم ارتباطی قوی بوجود می آید.

18.  توفیق گرا                 (Achievement-Oriented)

رهبر با نشان دادن اعتقاد به توانایی زیردستان برای رسیدن به موفقیت آنان را تشویق می کند.

19.  الگوی رهبری مشارکتی(Leader-Participation Model)

این الگو بیانگر نوعی رفتار رهبری و مشارکت اعضای سازمان در تصمیم گیری است.

20.  متغییرهای اقتضائی      (Contingency Factor)

متغییرهای که بر مناسبت یک سبک رهبری تأثیر می گذارد.

21.  شبکه رهبری                 (Leadership Grid)

یک شبکه دو بعدی از دو رفتار رهبر است. بنیانگذاران آن معتقدند که سبکی را باید انتخاذ کرد توجه زیادی هم به تولید و هم به افراد داشته باشد.

22.  چشم انداز                     (Vision)

این اصطلاح به طور کلی برای توصیف کسی به کار می رود که درک روشنی از آینده و اقدامات لازم برای رسیدن موفقیت آمیز به آنجا را دارد.

23.  مراعات-ملاحضه            (Consideration)

ایجاد احترام و اعتماد دوجانبه میان پیروان.

24.  تبادل درون گروهی        (In-Group Exchange)

مشارکتی که بواسطه اعتماد، احترام و تمایل دوجانبه مشخص می شود.

25.  تبادل برون گروهی        (Out-Group Exchange)

مشارکتی که بواسطه عدم اعتماد، احترام و تمایل متقابل مشخص می شود.

26.  الگوی رهبری                (Leadership Prototype)

تصویر ذهنی از خصوصیات و رفتارهای مختص رهبران.

نظریه ها و سبک های رهبری

1.       تئوری "مرد بزرگ"

2.       تئوری خصلت

3.       تئوری های رفتاری

            a.       تئوری نقش

            b.       شبکه مدیریت

4.       تئوری رهبری مشارکتی

            a.       سبک های رهبری لوین 

            b.       سبک های رهبری لیکرت 

5.       ئوری رهبری موقعیتی

           a.       رهبری موقعیتی هرسی و بلانچارد 

           b.     مدل انگیزشی وروم و یتون

           c.      سبک رهبری مسیر-هدف هاوس

6.       تئوری های موقعیتی

            a.       ئوری ناخوشایندترین همکار

            b.       تئوری منابع شناختی

            c.       تئوری مقتضیات راهبردی

7.       تئوری رهبری تبادلی 

            a.       سبک تبادل رهبر با اعضاء

8.       تئوری رهبری تحولی  

            a.       رهبری تحولی باس

            b.       رهبری تحولی برنز

             c.      سیاهه مشارکتی رهبری کاوز و پوسنر

9.     تئوری رهبری دعوت خواهی(دعوتی)

10.   تئوری رهبری خدمتگذار

11.   تئوری نمادین و فرهنگی

12.   تئوری تأثیرگذار و قدرت